Kurumsal Bakımda Reality Orientation Therapy (ROT) ( Gerçeğe Oryantasyon Terapisi )

Nurullah YÜCEL, Tahir KARABULUT, Sabriye DAĞ, Yasemin CAMCI


Kurumsal Bakım Merkezlerinde demanslıların yaşamını kolaylaştıran, yaşlının gün içinde yaşadığı sorunlarının azalmasına etki eden, yaşlının var olan bilgi ve becerilerin kullanılmasına imkan sağlayan nonfarmakolojik yöntemlerden bir tanesi “Reality Orientation Therapy” ROT yöntemidir.

Demanslının kendini güvende hissetmesini sağlamak, demanslının sağlık ve sosyal alanlardaki tüm yeteneklerini korumak, demanslının korku ve stresini azaltmak, kendisine ve başkasına zarar vermesini azaltmak, demanslının çevresi ile iletişimini kolaylaştırmak ROT ‘un en önemli hedefleridir.

ROT yönteminde demanslının zaman, mekan, kişi ve durum oryantasyon yetisinin tespiti yapılır ve bunlar üzerinden bakım planı düzenlenir.
A-Zaman: Gün ay, yıl, mevsim ve saatin farkında mı?
B-Mekan: Nerde yaşıyorum, şehir, ev, mahalle, odam neresi biliyor mu?
C-Kişi: Kendini, tanıdıklarını, akrabalarını tanıyor mu?
D-Durum: Şu anki gerçek durumla ilgili bağlantılar kurabiliyor mu?

Zaman Oryantasyonu
1- Kurumsal Bakım Merkezlerinin tüm ortak alanlarına (yemekhane, salon, kafeterya, banyo..vb) ve yaşlının odasına saat asılmalıdır. Asılan saatlerin rakamları büyük olmalı, saatin rakamları eksik olmamalı, roma rakamları kullanılmamalıdır. Saatlerin çalışıp çalışmadığı sürekli kontrol edilmelidir. Saat demanslının göz hizası seviyesinde, görebileceği yere asılmalıdır.
Uygun olan yaşlıların masa saati kullanması teşvik edilmelidir.
Kol saati kullanabilecek hafif derece demanslı yaşlıya kol saati hediye edilmelidir. Geçmişinde hangi kolunda kullanmış ise aynı koluna takılmalı, saatin doğru çalıştığı her gün kontrol edilmelidir.

2- Takvim yaşlının odasına ve ortak oturma alanlarına asılmalıdır. Takvim yapraklı olmalı,
yaprakları yaşlı kendisi koparmayı unutuyorsa beraberce her gün aynı saatte kopartılmalıdır. Kopartılan takvim yaprağını yaşlı okuyabiliyorsa kendisi ya da bakım veren her gün aynı saatte ve aynı yerde okumalıdır.

3- Mevsim ve ayları algılayabilmesi için her gün aynı saatte bahçeye çıkartılmalıdır.
Sonbaharın serinliğini, kışın soğuğunu, ilkbaharın esintisini, yazın sıcaklığını teni ile hissetmesi sağlanmalıdır. Yağmurlu havalarda çıkartılmalı, az da olsa 1-3 dakika yağmurda ıslanmasına müsaade edilmelidir. Kar yağdığında eline kar alması ve karda yürümesi sağlanmalıdır.
Yaşlıya “Nisan ayındayız, ilkbahar mevsimi, bereket yağmurları yağıyor..vb” bilgiler verilmelidir. Kurumsal bakım merkezinin ortak alanlarına mevsim ve ayları hatırlatacak resimler asılmalıdır.
Kıyafetler mevsime uygun giydirilmelidir. Yaşlılar genelde kat kat giyinmeyi sevdikler, yazın bile en az 3 kat giyindikleri göz önünde bulundurulmalıdır. Kıyafetleri giydirirken “temmuz ayındayız yaz geldi bu kıyafetler senin için daha uygun olur ..vb” telkinlerde bulunulmalıdır.
İlkbahar mevsimi geldiğinde kurumsal bakım merkezinin bahçesine meyve ve sebze ekmesi sağlanmalıdır. İlkbahar ayında bu işlerin yapıldığı yaşlıya hatırlatılmalıdır.
Yemekler ve ara öğünlerde ise zaman oryantasyonu için “ocak ayındayız portakal yiyelim, mayıs ayındayız çilek yiyelim, temmuz ayındayız karpuz yiyelim, ağustos ayındayız bu gün öğle yemeğinde karnabahar yiyeceğiz ..vb” söylenmelidir. Yemek ile meyve mevsim ilişkisi vurgulanmalıdır.

4- Gece – Gündüz arasındaki farkı demanslının fark etmesi sağlanmalıdır. Gece yatarken kıyafetleri değiştirilmelidir. Sabah kalkınca günlük elbiselerini giymelidir. Kurumsal bakım merkezinde ortak mekanların ışıkları gece saatlerinde karartılmalıdır (Gece uyandığında koridorun yanan ışığını gündüz olarak algılamaması için).

5- Televizyon programları belirlenmeli ve aynı saatteki aynı programlar seyredilmelidir.
Özellikle Erkek demanslıların sabah ve akşam haberleri seyretmeleri teşvik edilmelidir.
Televizyon hafif derece demanslıların kaldığı katlarda ve bölümlerde olmalıdır, ileri derece demanslıların kaldığı katlarda televizyon olmamalıdır.

Kurumsal Bakım Merkezlerinde; mekan oryantasyonu, kişi oryantasyonu ve durum oryantasyonu içinde zaman oryantasyonuna benzer örnek uygulamalar yapılmalıdır.

Reality Orientation Therapy (ROT) yönteminde demanslı yaşlılara uygulanan zaman, mekan, kişi ve durum oryantasyonu örnekleri vaka sunumu tarzında kongrede katılımcıları ile paylaşılacak.